صفحات اولیه
ـــــــ
ـــــــ
ــــــــــــــ
author
text
article
2014
per
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
1
6
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12679_785a7490181b7b8b5ab299f1832bfc74.pdf
گونههای تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا
عبدالله
میراحمدی
دانشگاه تربیت مدرس، دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث
author
مونا
امانیپور
دانشگاه تربیت مدرس، دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث
author
text
article
2014
per
یکی از محورهای اساسی تلاش دانشمندان شیعه در حوزهٔ حدیث، شرح و حاشیهنگاری بر کتاب شریف کافی است. این حرکت، به طور عمده از اوایل قرن یازدهم هجری با هدف تبیین مراد جدّی و مفاد استعمالی احادیث، پا به مجموعهٔ دانشهای حدیثی نهاد. در این میان، «شرح اصول کافی»، ژرفترین و عمیقترین شرحی است که به قلم حکیم متألّه و فیلسوف ربّانی، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، تدوین یافته است. اهتمام شارح به جایگاه متن در شرح روایات، به بلندای افق اندیشهٔ وی در زمینۀ دانش حدیث اشاره دارد. ملاصدرا آنچه از مایهها و ابزار علم در اختیار داشته است برای نقد درونی و بیرونی احادیث بهکار میبندد. او با گردآوری قواعد مرتبط با مباحث ادبی اعم از لغت، اشتقاق، صرف، نحو و علوم بلاغی در فهم ظاهر احادیث کوشیده و با دقت و درایتی مثالزدنی در نقد احادیث و شرح و تفسیر آنها به ویژه احادیث غریب و مشکل، سعی وافری مبذول داشته است. به گونهای که تحقیقات وی پیرامون مباحث ادبی، به اثر ماندگار او جایگاهی والا بخشیده است و تسلط وی را در تبیین نکتههای ادبی و جستارهای بلاغی نمایان میکند. چکیده (عربی): أسالیب البیان الأدبی فی شرح أصول الکافی للملا صدرا أحد المحاور الرئیسیة فی جهود علماء الشیعة فی نطاق الحدیث هی الشرح و التهمیش علی کتاب الکافی الشریف ، و قد بدأ هذا الجهد بشکل أساسی فی أوائل القرن الحادی عشر الهجری بهدف بیان المراد الجدی و الدلالة الاستعمالیة للأحادیث . و من بین هذه الجهود یعد «شرح أصول الکافی» للملا صدرا من أعمق الشروح و قد کتبه الحکیم المتأله و الفیلسوف الربانی صدر الدین محمد بن ابراهیم الشیرازی . و إن اهتمام الشارح بمنزلة النص فی شرح الروایات دال علی سمو معرفته فی علم الحدیث . استخدم الملا صدرا ما أحاط به من علوم فی نقد الحدیث ، و قد جمع القواعد المتعلقة بالأبحاث الأدبیة من اللغة و الاشتقاق و الصرف و النحو و علم البلاغة لأجل فهم ظاهر الحدیث ، وقد بذل جهداً کبیراً فی نقد الحدیث و شرحه و تفسیره و خاصة الأحادیث الغریبة و المشکلة ، بنحو إن أبحاثه الأدبیة جعلت من کتابه أثراً خالداً ، و إن إشرافه علی بیان الملاحظات الأدبیة یکشف غوره فیها . الألفاظ المحوریة : شرح اصول الکافی ، الملا صدرا ، الأبحاث الادبیة ، أنواع العلوم الأدبیة
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
7
44
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12680_3e299c2624378b99a2a1c77f5e8fdec6.pdf
اعتبارسنجی روایات تفسیری از دیدگاه آیت الله معرفت با رویکرد ارزیابی روایات "التفسیر الاثری الجامع"
فاطمه
حکیم زاده
کارشناسی ارشد
author
مجید
معارف
استاد دانشگاه تهران، رشته علوم قرآن و حدیث
author
text
article
2014
per
تحقیق حاضر به اعتبار سنجی روایات تفسیری از دیدگاه آیت الله معرفت (ره) پرداخته است. ایشان کتاب تفسیری با عظمتی را با همین روایات تفسیری با نام "التفسیر الاثری الجامع" تدوین کردند. در این تحقیق ابتدا توضیح اندکی در مورد زندگی علمی آیت الله معرفت و کتاب التفسیر الاثری الجامع و تعریف تفسیر مأثور (روایات تفسیری) آمده است. در ادامه نظر آیت الله معرفت در مورد اعتبار سنجی روایات تفسیری که در سه مرحله: اول ـ اعتبار بخشی به روایات تفسیری و بررسی حجیت منبع روایات تفسیری، که خود شامل حجیت روایات تفسیری پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و اعتبار روایات تفسیری صحابه و تابعان میباشد. دوم ـ بررسی سندی روایات تفسیری. سوم ـ بررسی محتوایی روایات تفسیری است. آیت الله معرفت ملاکهای اصلی خود را برای ارزیابی احادیث عرضه بر قرآن و سنت و عدم تعارض با عقل می داند. چکیده (عربی): تقییم الروایات التفسیریة من منظار آیة الله معرفة بنهج تقییم روایات «التفسیر الأثری الجامع» تعرض البحث الحاضر لتقییم الروایات التفسیریة من منظار آیة الله معرفة ، حیث ألف سماحته کتاباً تفسیریاً کبیراً یشتمل علی هذه الروایات ، سماه بـ«التفسیر الأثری الجامع» . هذا المقال تناول أولاً ایضاحاً موجزاً عن الحیاة العلمیة لآیة الله معرفة و کتابه المذکور ، و أوضحنا تعریف التفسیر الروائی ، ثم عرجنا علی بیان آراء سماحته بشأن القیمة العلمیة للروایات التفسیریة و تقییم حجیتها ضمن ثلاث مراحل، هی : الأول: التحقق من صحة الروایات التفسیریة و دراسة حجیة مصادرها ، و هو بدوره یشمل حجیة الروایات المرویة عن النبی صلی الله علیه وآله و عن أئمة أهل البیت علیهم السلام مضافاً لقیمة الروایات التفسیریة المرویة عن الصحابة و التابعین . الثانیة : دراسة أسانید الروایات التفسیریة . الثالثة : دراسة مضامین الروایات التفسیریة . و تتمثل المعاییر الأصلیة لتقییم هذه الأحادیث فی العرض علی الکتاب و السنة مضافاً لعدم معارضتها للعقل . الألفاظ المحوریة : التقییم ، الروایات التفسیریة ، آیة الله معرفة ، التفسیر الاثری الجامع
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
45
70
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12681_ffa63d53bf5dfb8a09edfa172c80861e.pdf
بررسی توهم رستگاری انسان در قرآن و نهج البلاغه
محمد
سعادتی
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه قرآن و حدیث
author
ابوالقاسم
اوجاقلو
دانشگاه زنجان، دکتری علوم قرآن وحدیث
author
text
article
2014
per
رستگاری و نجات در حیات دنیوی و اخروی، مطلوب هر انسان کمالجو و آرمانخواهی است که در مسیر فطرت الهی خویش گام برمیدارد. بر این اساس، شناسایی عوامل و همچنین موانع وصول به رستگاری از لوازم اساسی چنین خواستهای است. با این وجود، یکی از مشکلات مهم در این زمینه، دچار شدن انسان به پندارها و توهمات باطلی است که در لباس حقیقت ظاهر میشوند و نه تنها انسان را به رستگاری نمیرسانند، بلکه او را از این مسیر دورتر میسازند. در این نوشتار، مسئلهی توهم رستگاری با استناد و بهرهگیری از آیات قرآن کریم و سخنان امام علی (علیه السلام) با محوریت نهج البلاغه مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی بخشی از توهمات باطل رستگاری، از قبیل غفلت از سنتهای الهی حاکم بر زندگی انسان، مانند: ابتلاء و آزمون، همچنین منشأ و علل این پندارها، مثل پیروی از هوای نفس، به تفصیل بیان شده است. چکیده (عربی): دراسة وهم الفلاح فی القرآن و نهج البلاغة الفلاح و السلامة الدنیویة و الاخرویة مطلوبان لکل من یطلب الکمال من البشریة و الذی یسیر علی نهج الفطرة التی فطره الله علیها . علی هذا فإن التعرف علی أسباب و موانع الوصول للفلاح تعد من الضروریات للتوصل لهذا الهدف . مع ذلک فإن إحدی العقبات فی هذا الطریق هی إصابة الانسان بأوهام باطلة تظهر له بلباس الحقیقة ، فإنها لیست لا توصله الی الفلاح فحسب بل تبعده عن مسیر الفلاح . المقال الحاضر تعرض لهذه المسألة بالاعتماد علی آیات الکتاب الکریم و کلمات أمیر المؤمنین علیه السلام و خاصة ما ورد فی نهج البلاغة . و ذکرنا فی هذه الدراسة بعض أوهام الفلاح نظیر الغفلة عن السنن الالهیة الحاکمة فی الحیاة ، من قبیل البلاء و الامتحان . کما ذکرنا منشأ هذه الأوهام بتفصیل ، نظیر اتباع الهوی . الألفاظ المحوریة : توهّم الفلاح ، الاعتقاد الباطل ، الانسان، القرآن، نهج البلاغة
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
71
100
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12682_a09cf06b5fa7cd351ed4df4c4191bea1.pdf
امام شناسی حضرت زهرا (سلام الله علیها) با تأکید بر اندیشه علامه امینی
آرش
رجبی
دانش آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری اسلام دانشگاه معارف اسلامی قم
author
سیده معصومه
طباطبایی
دانشجوی کارشناسی ارشد رشته کلام از دانشگاه قرآن و حدیث قم
author
text
article
2014
per
گوهر معرفت به امام در یکی از روایاتی که هم از نظر لفظی و هم از نظر معنایی متواتر و مورد اتفاق فریقین است، یعنی حدیث «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیّة» میتواند به عنوان عیاری برای سنجش میزان صدق و حقانیت رویکردها و مواضع انسان در طول تاریخ به شمار آید، این مقاله با روش کتابخانهای در گردآوری اطلاعات با شیوهٔ تحلیلی و توصیفی در تحلیل دادهها، به تطبیق این حدیث بر مبنای مواضع و رویکردهای حضرت فاطمه زهرا (سلام اللّٰه علیها) مبادرت میورزد و با استفاده از قرائن حالیه و مقالیه و به شهادت سیرهٔ عملی و سخنان آن حضرت، بر آن است که حضرت زهرا (سلام اللّٰه علیها) عارف به امام زمان خویش بوده و خلفای معاصر خود را به امامت قبول نداشته و با آنها بیعت نکردند. از آن جا که اگر کسی بیعت امامی بر گردنش نباشد به مرگ جاهلیت مرده است، و این فرض در بارهٔ حضرت فاطمه (سلام اللّٰه علیها) که به اتفاق فریقین، صدیقه و راستگو بودند، باطل است، پس امام به حق آن حضرت، امام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) بوده است و در سایهٔ پذیرش امامت او است که انسان به حیات طیبه راه مییابد و از مرگ جاهلیت نجات مییابد. چکیده (عربی): معرفة الزهراء (سلام الله علیها) بإمامها مع الترکیز علی أفکار العلامة الأمینی إن جوهر معرفة الامام و الوارد فی إحدی الروایات المتواترة لفظیاً و معنویاً فی کتب الفریقین أعنی الحدیث «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیّة» بإمکانه أن یعد معیاراً لتقییم سلامة و صحة الاتجاهات و المواقف التی یتخذها الانسان علی مر التاریخ . المقال الحاضر و بأسلوب جمع المعلومات من المکتبات و بمنهج تحلیلی وصفی فی تحلیل المعلومات ، یحاول تطبیق هذا الحدیث علی مواقف السیدة فاطمة الزهراء علیها السلام من خلال الاستعانة بالقرائن الحالیة و المقالیة و شهادة سیرتها العملیة و القولیة ، و بالتالی یبین أن الزهراء عارفة بإمام زمانها ، و أنها لا تؤمن بإمامة خلفاء عصرها ، و لهذا لم تبایعهم . و لما کانت میتة المتخلف عن البیعة مع إمام زمانه میتة جاهلیة ، و الزهراء صدیقة باتفاق المسلمین ، فلا یصدق علیها ذلک ، و علیه فهی تری أن إمام زمانها هو أمیر المؤمنین علیه السلام ، و الانسان یحظی بالحیاة الطیبة إذا آمن بإمام زمانه و نجا من المیتة الجاهلیة . الألفاظ المحوریة : المعرفة بالامام، المیتة الجاهلیة ، فاطمة الزهراء ، اهل السنة
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
101
123
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12683_d6be80bbc0b0bb4f4d456727eef983e1.pdf
رابطۀ دنیاپرستی مردم زمان حکومت امیرالمؤمنین (علیه السلام) با نافرمانی از ایشان
مریم
شیرازی
دانشکده علوم حدیث کارشناس ارشد نهج البلاغه
author
محمد حسین
رجبی (دوانی)
استادیار دانشگاه امام حسین علیه السلام
author
text
article
2014
per
امام علی (علیه السلام) به عنوان جانشین به حق پیامبر اکرم (صلی اللّٰه علیه وآله) بعد از 25 سال، حکومت جامعه اسلامی را در دست گرفتند، و به عنوان امام و رهبر، واجب الاطاعة بودند، امّا از طرف مردم زمان خود با نافرمانیهای بسیاری روبهرو شدند. این پژوهش با کنکاش در وقایع تاریخی، به رفتارشناسی مردم زمان امیرالمؤمنین (علیه السلام) در اطاعت از امامشان میپردازد و سعی دارد به رابطۀ دنیاپرستی مردم آن زمان با نافرمانی آنها از امام علی (علیه السلام) بپردازد. در نهایت به این نتیجه میرسد که حبّ دنیا ریشۀ بسیاری از نافرمانیها از حضرت (علیه السلام) بود و مانعی جدی برای رسیدن به اهداف والای امام علی (علیه السلام) در حکومت بود. چکیده (عربی): علاقة حب الناس للدنیا فی عهد أمیر المؤمنین علیه السلام بعدم طاعتهم له الإمام علی علیه السلام باعتباره الوصی الشرعی للنبی صلی الله علیه وآله ، تولی حکومة الأمة الاسلامیة بعد 25 عاماً ، و کان واجب الطاعة باعتباره الخلیفة الحق للنبی صلی الله علیه وآله و القائد للأمة ، إلا أنه واجه عصیان الأمة له فی مواطن کثیرة. البحث الحاضر و من خلال التحقیق فی الوقائع التاریخیة یحاول التعرف علی سلوک الأمة فی عصر أمیر المؤمنین و طاعتهم لإمامهم ، و یحاول أن یتعرض لعلاقة حبهم للدنیا بعدم طاعتهم له . و انتهی بالتالی الی أن حب الدنیا هو الأساس للکثیر من عصیانهم لإمامهم ، و مانع رئیسی لوصول أمیر المؤمنین علیه السلام لأهدافه السامیة فی الحکومة . الألفاظ المحوریة : الامام، الطاعة ، المادیة ، حب الدنیا
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
123
145
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12684_eab1651da3dc769098d604bae546e447.pdf
اسباب نزول در نگاه طباطبایی، جوادی آملی و معرفت
ناصر
حیدرزاده
دانشگاه قرآن و حدیث ـ دانشجوی دکتری
author
text
article
2014
per
سبب نزول، سؤال، حادثه و هر اتفاقی است که در عصر پیامبر (صلّى اللّٰه علیه و آله) رخ داده و باعث نزول آیه، آیات و یا سورهای از قرآن شده است که به شکلی به آن حادثه یا سؤال اشاره دارد. این دسته از روایات از دیدگاه بیشتر اندیشمندان و عالمان علوم قرآنی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این میان، برخی مفسران شیعه همچون علامه طباطبایی، آیت اللّٰه معرفت و آیت اللّٰه جوادی آملی به شیوهای انتقادی به نقل و بررسی این روایات همت گماشتهاند. علامه طباطبایی بیشتر روایات اسباب نزول را نتیجۀ اجتهاد راویان میدانند ولی با این حال، فراوان به نقل و نقد این روایات میپردازند. آیت اللّٰه جوادی آملی شأن نزول را جدای از فضای نزول آیه ذکر میکنند و همانند استاد خود، علامه طباطبایی، بخشی از روایات اسباب نزولِ نقلشده از صحابه و یا تابعین را تنها زمینهساز برداشتهای تفسیری میدانند و حجیتی برای آن قائل نیستند بلکه تنها برای روایاتی در تبیین سبب نزول آیات حجیت قائلند که سند صحیح و معتبر دارند. بر خلاف ایشان، آیت اللّٰه معرفت برای تفسیر صحابی و به تبع آن روایات اسباب نزول نقل شده از ایشان، ارزش علمی و عملی والایی قائل هستند. البته تفاوتهایی در بیان و طرح این مباحث در کلام این دانشمندان وجود دارد که در این رهگذر به آنها اشاره شده است. چکیده (عربی): أسباب النزول من منظار العلامة الطباطبائی و جوادی الآملی و آیة الله معرفة سبب النزول هو السؤال أو الحادثة أو کل أمر وقع فی زمن النبی صلی الله علیه وآله و أدی لنزول آیة أو آیات من القرآن الکریم و التی تشیر الیه بشکل من الأشکال . هذه المجموعة من الروایات تحظی بأهمیة بالغة عند المفکرین و علماء العلوم القرآنیة . و من بین هؤلاء اهتم بعض مفسری الشیعة کالعلامة الطباطبائی و آیة معرفة و آیة الله جوادی آملی بنقد و دراسة هذه الروایات . فیری العلامة الطباطبائی أن أکثر روایات أسباب النزول هی من اجتهاد الرواة ، إلا أنه مع ذلک تعرض لنقلها و نقدها بکثرة . و أما آیة الله جوادی الآملی فقد ذکر روایات شأن النزول بشکل منفصل عن أجواء نزول الآیة ، و یری ـ کاستاذه العلامة الطباطبائی ـ أن بعض هذه الروایات المرویة عن الصحابة و التابعین هی مجرد أرضیة لتصوراتهم التفسیریة ، و لا یری لها من حجیة ، و یری أن خصوص الروایات الواردة بأسناد صحیحة متسمة بالحجیة . و فی قبال ذلک یری آیة الله معرفة أن لتفسیر الصحابی و بالتالی لروایات أسباب النزول المنقولة عنه قیمة علمیة و عملیة علیا . نعم هناک اختلافات فی التعبیر و بیان هذا الموضوع فی کلام هذا المفکر أشیر الیها ضمناً . الألفاظ المحوریة : سبب النزول، شأن النزول، المیزان، التسنیم، التفسیر الاثری الجامع
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
147
184
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12685_01a429468a1f9a426a8af7f0781d81d1.pdf
تاثیر شناخت واقع بینانه دنیا در رضایت از زندگی با تاکید بر آموزه های علوی
شریفه
منتظری
دانشگاه قرآن و حدیث،دانشجوی ارشد
author
مهدی
مردانی
دانشگاه قرآن و حدیث، معاون گروه نهج البلاغه، دکترای نهج البلاغه
author
text
article
2014
per
چگونگی تفکر انسان، نقش تعیینکنندهای در ایجاد رضایت او از زندگی دارد. زیرا این افکار و اندیشههای آدمی است که با درونی شدن، باورها و اعتقادات را شکل میدهد و به احساسات و رفتارها جهت میبخشد. دنیا ـ به عنوان ظرفی که زندگانی انسان در آن رقم خورده است ـ تأثیر بسیاری در تقویت یا تضعیف احساس رضامندی انسان از زندگی دارد؛ چرا که دنیا قوانینی دارد که اگر آنگونه که هست، شناخته شود، توقعات انسان با واقعیات دنیا سازگاری پیدا کرده و موجبات خرسندی او از زندگی فراهم میشود. این مقاله تلاش دارد تا با بررسی توصیفات امام علی (علیه السلام) در بارهٔ دنیا، ویژگیهای واقعی دنیا را استخراج کرده و با تطبیق بر مسئلهٔ رضامندی از زندگی، رابطهٔ تنگاتنگ و نزدیک این دو حقیقت را تبیین و تحلیل کند. برخی از ویژگیهای اثرگذار در احساس رضایت از زندگی عبارتاند از: گذرا بودن، همراهی با رنج و سختی، ناپایداری، آمیختگی تلخی و شیرینی و ... نتیجهای که از این پژوهش کاربردی حاصل شد، آن است که توصیفات کم نظیر امام علی (علیه السلام) از دنیا افزون بر آموزههای اخلاقی و تربیتی فراوان، دربردارندهٔ دستآوردهای روانشناختی نیز هست و سبب میشود که نگاه انسان به دنیا اصلاح و شناخت وی واقعبینانه شود و بین انتظارات او و واقعیات دنیا سازگاری برقرار شود و در نهایت زندگانی همراه با رضایت برای وی به وجود آید. چکیده (عربی): تأثیر المعرفة الواقعیة للعالم فی الرضا عن الحیاة مع الترکیز علی التعالیم العلویة کیفیة تفکیر الإنسان لها دور فاعل فی تحقق رضاه عن الحیاة ؛ و ذلک أن هذه الأفکار و الآراء هی التی ترسم العقائد و تعین منحی المشاعر و السلوکیات ، فالدنیا ـ باعتبارها وعاء لحیاة الانسان ـ لها دور فاعل فی قوة أو ضعف إحساسه بالرضا عن الحیاة ؛ و ذلک أن الدنیا تحکمها بعض القوانین التی لو عرفها الانسان علی ما هی علیه فإن مستوی توقعاته سیکون موافقاً للواقع و بالتالی یوجب سروره بالحیاة . هذه المقالة تحاول أن تدرس أوصاف الامام علی × للدنیا و أن تستخرج خصائصها الوقعیة ، و من خلال تطبیقها علی مسألة الرضا بالحیاة تبین و تحلل العلاقة الوثیقة و القریبة لهاتین الحقیقتین . فمن هذه الخصائص المؤثرة فی الاحساس بالرضا عن الحیاة هو أنها عابرة ، ملازمة للأذی و الصعوبات ، حلاوتها ممزوجة بالمرارة ، عدم ثباتها ، و ... و النتیجة التی استخلصناها من هذا البحث العملی أن أوصاف الامام علی × للدنیا ـ و التی هی قلیلة النظیر ـ مضافاً لتعالیمها الأخلاقیة لها آثار نفسیة و تؤدی الی یعدل الانسان نظره تجاه الحیاة فیکون نظره واقعیاً ، و یکون انسجام بین توقعاته و الواقع الخارجی و بالتالی سیتمتع بالرضا عن الحیاة . الألفاظ المحوریة : الدنیا فی نهج البلاغة ، المعرفة الواقعیة ، خصائص الدنیا ، الرضا عن الحیاة ، أسباب الرضا
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
185
210
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12686_2996852cf7c20aeaf713993fc28b7aad.pdf
ترجمه چکیدهها
ـــــــ
ـــــــ
ــــــــــــــ
author
text
article
2014
per
کتاب و سنت
دانشگاه قرآن و حدیث
2
v.
2
no.
2014
211
226
https://ksem.qhu.ac.ir/article_12687_798582e3643188ed7a24e05b4f3714f8.pdf